Ο ιστορικός των επιστημών καταγράφει και μελετά την ανάπτυξη της επιστήμης και των επιστημονικών γνώσεων, τόσο στις φυσικές όσο και στις κοινωνικές επιστήμες, από τις απαρχές της ιστορίας της ανθρωπότητας έως σήμερα, μέσα από την έρευνα των ιστορικών πηγών, αλλά και την εξέταση των αρχαίων ευρημάτων.
Επιστημονικό πλαίσιο του Τότε (2ος αι. π.Χ)
Η δημιουργία του Μηχανισμού των Αντικυθήρων ήταν εφικτή κατά την εποχή της δημιουργίας του τον 2ο αι. π.Χ. καθώς όλη η γνώση, οι τεχνικές και τα υλικά κατασκευής ήταν ήδη γνωστά τότε. Οδοντωτοί τροχοί αναφέρονται στο έργο του Αριστοτέλη (Μηχανικά, 848a), ενώ οι αντλίες του Φίλωνα είχαν παρόμοια χρήση. Επίσης την εποχή εκείνη διέθεταν επιστημονικά όργανα για τη μέτρηση του χρόνου «Υδρεία, ωροσκοπεία», (Κτησίβιος, Αρχιμήδης). Υπήρχαν παντός είδους αστρολάβοι, ζυγοί ακριβείας και τοπογραφικά όργανα όπως χωροβάτες, διόπτρες κ.λπ. Σημαντική ήταν και η εξέλιξη στην ιατρική επιστήμη με ιατρικά όργανα, όπως εγχειρητικά και ορθοπεδικά εργαλεία, το σφυγμόμετρο του Ηροφίλου στην Αλεξάνδρεια. Εξέλιξη συναντάμε και στον τομέα της σφαιροποιίας με τη δημιουργία ομοιωμάτων του ουρανού με ακίνητα ουράνια σώματα όπως μας πληροφορεί ο Κικέρων (De Re publica, 14.22) ή λειτουργικά ομοιώματα, όπως δεύτερο πλανητάριο του Αρχιμήδη και ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων.
Επιστημονικό πλαίσιο του Σήμερα (20ος-21ος αι. μ.Χ)
Οι πρώτοι μελετητές του μηχανισμού (1902-1934) ήταν οι αρχαιολόγοι Ι. Σβορώνος, Β. Στάης και οι αξιωματικοί του Ναυτικού Κ. Ράδος, Π. Ρεδιάδης, Ι. Θεοφανίδης. Οι δύο πρώτοι θεώρησαν ότι ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων ήταν αστρολάβος. Ο Θεοφανίδης κατασκεύασε πρώτος μηχανικό ομοίωμα και αντιμετώπισε τον μηχανισμό ως «πλοογνώμονα». Τα μηχανικά μέρη και τις εγχάρακτες επιγραφές πάνω σε αυτά μελέτησε ο φιλολόγος A. Rehm και τον χαρακτήρισε «πλανητάριο».
Την περίοδο (1953-1974) παρουσιάστηκε μια δεύτερη ανακατασκευή του Μηχανισμού, έπειτα από την εξέταση των θραυσμάτων από τον καθηγητή της Ιστορίας της Επιστήμης του Πανεπιστημίου του Yale, Derek de Solla Price και ακτινογραφιών από τον φυσικό Χ. Καράκαλο. Ο ίδιος θεώρησε ότι είχε να κάνει με έναν μηχανικό ημερολογιακό υπολογιστή. Τα πορίσματα του Price υπήρξαν καθοριστικά για την μετέπειτα έρευνα.
Από το 1990 και μετά, ο καθηγητής επιστήμης υπολογιστών A.G. Βromley και ο φυσικός και ιστορικός των μηχανισμών Μ.Τ. Wright, εξέτασαν τα θραύσματα με τη βοήθεια της τεχνολογίας, μέσω της γραμμικής τομογραφίας. Αργότερα με τις τεχνικές της τρισδιάστατης επιφανειακής απεικόνισης και υπολογιστικής τομογραφίας η διεπιστημονική ομάδα έργου: M. Edmunds, T. Freeth, Γ. Σειραδάκης, Ξ. Μουσάς, Ε. Μάγκου, Μ. Ζαφειροπούλου, Ι. Μπιτσάκης, Α. Τσελίκας, αποκάλυψε πολλά από τα «κρυμμένα» μυστικά του. Αυτές οι έρευνες είχαν ως αποτέλεσμα την ανάγνωση και άλλων επιγραφών και την παραγωγή νέων ομοιωμάτων.
1970 – 1974
Derek De Solla Price (1955, 1959) απέρριψε την αρχική άποψη του μηχανισμού ως αστρολάβο και τον χαρακτήρισε ως ένα αρχαίο ελληνικό υπολογιστή με ωρολογιακό μηχανισμό λόγω των πολλαπλών γραναζιών που διέκρινε στο μηχανισμό με την παρατήρηση και τη φωτογράφιση. Με τη βοήθεια του επιγραφολόγου Γ.Σταμίρη, το 1958 τα γράμματα που διαβάσθηκαν στα θραύσματα, ανήλθαν στα 793.
1980 – 1990
Η λειτουργία του μοντέλου του Price αμφισβητήθηκε γύρω στα 1985 από τον Αυστραλό καθηγητή A.Bromley. Ο Bromley, στηριζόμενος στα δεδομένα του Price αλλά και στις δικές του παρατηρήσεις και διορθώσεις, κατευθύνει τον κατασκευαστή Frank Percival να δημιουργήσει ένα δικό του μοντέλο, πιο βελτιωμένο και πιο λειτουργικό από αυτό του Price χωρίς όμως να έχει δει και εξετάσει το μηχανισμό από κοντά.
